29 Kasım 2013 Cuma
23 Kasım 2013 Cumartesi
26 Ekim 2013 Cumartesi
FİZİKİ COĞRAFYA SÖZLÜĞÜ
A
Abisal düzlük |
Kıta
sahanlığının ötesinde uzanan ve ortalama derinliğin 4000 m olduğu okyanus
tabanı.
|
Absorbe |
Katı veya
sıvı bir maddenin bir gazı, ışığı içine alması
|
Açık Havza |
Denize
ulaştırabilen havzalara açık havza denir.
|
Ada |
Deniz yada göl suları ile çevrili küçük kara parçası
|
Ada yayı |
Kavisli
yanardağ adaları hattı.
|
Aeroloji |
Hava
araştırmaları bilimi
|
Akaçlama |
Akarsuları
oluşturan yani yüzeysel akıma geçen sularının toplandığı alandır
|
Akan yıldız |
Yeryüzüne
düşmüş olan göktaşı
|
Akarsu |
Yeryüzünde
belirli bir yatak boyunca akan sulara denir.
|
Akarsu ağı |
En küçük
dereden anaırmağa değin, bir akarsuyun beslenme teknesi içinde tüm kollarıyla
birlikte oluşturduğu suyolu örgüsü.
|
Akarsu Ağzı |
Akarsuların
göl veya denizlere açıldığı bölgelerde akarsuyun etkisi altında kalan, su
ürünleri üretimine elverişli alanlar, mansap.
|
Akarsu akımı |
Akarsuyun
herhangi bir kesitinden birim zamanda geçen su miktarına (m3) akım veya debi
denir
|
Akarsu hızı |
Akarsuyun
birim zamanda aldığı yoldur. (m / sn).
|
Akarsu kaynağı |
Akarsuyun
doğduğu yerdir.
|
Akarsu rejimi |
Akarsuyun
akımının yıl içerisinde gösterdiği değişmelere rejim ya da akım düzeni denir.
|
Akarsu yatağı |
Kaynakla
ağız arasında uzanan, akarsuyun içinden aktığı çukurluktur.
|
Akifer |
İçinde
suyun birikip akabildiği geçirgen kayaç bölümü
|
Akifer |
Su tutan
yeraltı taş veya çakıl katmanı
|
Alçak basınç |
Genellikle
hava basıncının 760 mm civa sütunundaki basıncından veya 1013 mb'dan az
olduğu hava kütlelerinin basıncıdır.
|
Alize |
30°
enlemlerinden Ekvatora doğru esen sürekli rüzgarlar
|
Alkali |
Metallerin
hidroksitleriyle amonyum hidroksitin genel adı.
|
Alokton |
Bulunduğu
yerde oluşmamış, başka sahalardan çeşitli yollarla taşınarak gelmiş,
bulunduğu yere yabancı olan malzeme, kütle vs kapsamaktadır.
|
Alpin çayır |
Ağaç
yetiştirme sınırının üstünde kalan, genellikle otsu bitkilerden oluşan, yazın
yeşil kalan çayırlıklar.
|
Altİmetre |
Madeni
barometrelerin bir çeşididir.
|
Altokümülüs |
2 ya da 3 mil
yükseklikte bulunan düz dipli ve yüksek kabarık dorukları olan büyük
beyaz bulut
|
Altostratüs |
Genellikle
gri ya da bu rengin maviye çalan tonlarında görünen bulut cinsi
|
Alüvyon |
Akarsuların
taşıyıp yığdıkları balçık, kil vb. çok ince taneli şeylerin kum ve çakılla
karışmasıyla oluşan yığın,
|
Ana vadi |
Bir akarsu
ağında ana ırmağın geçtiği vadi
|
Andezit |
Eflatun,
mor, pembemsi renkli dış püskürük bir taştır.
|
Anemometre |
Rüzgar hızını
ölçen alet
|
Antesedans olayı |
Herhangi
bir kara kütlesi yükselmeye uğrarsa ve bu kütle üzerinde daha önce kurulan
akarsu kütleyi yararsa, bu olaya antesedans olayı denir
|
Antesedant |
Akarsuyun
açtığı, yardığı vadiye denir.
|
Antiklinal |
Kıvrımlı
dağın yükselen kısmı
|
Antisiklon |
Çevredeki
basınca göre daha yüksek basınca sahip bölge
|
Antropojen bozkır |
İnsan
tarafından orman örtüsünün tahrip edilmesi sonucu oluşan bozkır
|
Apogee |
Bir gök
cisminin (özellikle ayın) yörüngesinin yeryüzünden en uzak noktası
|
Arktrik Bölge |
Kuzey
kutup bölgesi
|
Artçı şok |
Şiddetli
bir depremden sonra yeraltındaki kayaların yerlerine yerleşmelerinin yol
açtığı hafif sallantı ve titreşimler.
|
Artezyen |
Geçirimsiz
tabakalar arasında su taşıyan bir tabakada bulunan suyun açılan kuyu veya bir
yer kırığından fışkırarak çıkması.
|
Asılı vadi |
Buzul
aşındırmasına uğrayan sahalarda, ana vadinin buzulla fazla aşınması sonucu,
ana vadiye açılan tali vadilerin yüksekte kalması veya dikey faylanma'nın
olduğu sahalarda yükselen blok üzerinde kalan vadiler
|
Asimetrik vadi |
Bir karasu
vadisinin enine profiline bakıldığında bir yamacın diğer yamaçtan farklılık
göstermesine asimetrik vadi denir.
|
Astenosfer |
Dünya'nın
mantosunda, sıcak kayaçlardan oluşan 80-200 km kalınlığındaki tabaka.
|
Asteroid |
Yıldız
biçiminde veya yıldız benzeri herhangi bir yapı veya oluşum.
|
Astronomi |
Gök
bilimi, felekiyat.
|
Aşınma |
Kara
yüzeyinin, yağmur, dalga, akarsu ve buz etkisiyle yavaşça yok olması.
|
Atlas |
Dünyanın,
bir ülkenin, bir bölgenin fiziksel ve siyasal coğrafyası ile ekonomi, tarih
vb. konularda toplu bilgi vermek için bir araya getirilmiş coğrafya
haritaları derlemesi
|
Atmosfer |
Dünyayı
çepeçevre saran ve içinde çeşitli gazların bulunduğu tabaka
|
Atmosfer |
Gaz yuvarı
|
Atmosfer basıncı |
Havanın,
bir gezegenin birim yüzeyine uyguladığı ağırlığı.
|
Atmosfer sirkülasyonu |
Troposfer,
yani Dünya'yı saran 8-10 km kalınlığındaki atmosfer katında cereyan eden hava
dolaşım
|
Atol |
Mercanların
bir araya toplanması ile oluşmuş, halka biçiminde adacık, mercan adası.
|
Atol |
Okyanusların
ortasında yer alan resifler
|
Ay tutulması |
Güneşle Ay
arasına girerek Ay’ın bütününü, ya da bir bölümünü gölgelemesi olayı
|
Aydınlanma çemberi |
Dünyanın
karanlık ve aydınlık olan bölümlerini ayıran sınırdır
|
Aysberg |
Su içinde
yüzen buzdağı
|
B
Backwash |
Bir
dalganın kıyıda kırılmasından sonra kumsaldan aşağıya geri kayması olayı.
|
Badiye |
Çöl
|
Bağıl nem |
Belli bir
sıcaklıkta bir hava kütlesinde bulunan nam miktarının yüzde olarak ifadesidir
|
Bakı |
Özellikle
dağlık yörelerde bir yamacın güneş ışınlarına, güneye veya kuzeye karşı
konumunu belirleyen, bunun sonucu olarak da doğal şartlarını tespit eden
durumu.
|
Bakışımsız vadi |
İki yamacı
eşit diklikte olmayan vadi
|
Bandlas |
Yarıkurak
bölgelerde yarıntılarla parçalanmış arazi
|
Bankiz |
Kutup
çevresindeki denizlerde, suyun donması ile oluşan buz kütleleridir.
|
Bar rüzgar kanunu |
Basıncın
dağılışı ile rüzgar arasındaki ilgiyi belirten kanun
|
Baraj |
Suyu
toplama, sulama ve elektrik üretme amacıyla akarsu üzerine yapılan bent
|
Barkan |
Çöllerde
yereye tek tek ve aralıklı olarak yayılan, yarımay biçimindeki kumullar
|
Barograf |
Basıncı
sürekli kaydeden ve yazıcı ucu bulunan bir tür madeni barometredir.
|
Barometre |
Hava
basıncını ölçmeye yarayan bir aygıt.
|
Barrancos |
Koyak, dar
ve derin dere
|
Basınç |
Havadaki
su buharı ve gazların cisimler üzerine uyguladığı ağırlığa basınç denir
|
Baskın rüzgar |
Belli bir
alanda rüzgarın en sık estiği yön.
|
Başucu yağmurları |
Dönenceler
arasındaki kuşakta güneşin baş uç da bulunduğu sıralarda yağan bol yağmurlar.
|
Bataklık |
Daha çok
göl kıyılarında, akıntısı yetersiz , alçak ve düz ovalarda görülen, belli bir
çanağı olmayan durgun, sığ, üzeri yoğun sazlarla kaplı su birikintisi
|
Batık vadi |
Yer
kabuğunun çökmesi, ya da deniz yüzünün yükselmesi ile ilgili olarak vadilerin
belirli yerlerine kadar deniz sularıyla dolmuş durumu
|
Batolit |
Yerkabuğuna
sokulan asit magmanın oluşturduğu çoğunlukla kubbe biçiminde büyük kütledir.
|
Bazalt |
Lavın
soğuması sonucunda oluşan koyu renkli volkanik kayaç türü
|
Beaufort ölçeği |
Gözlemlere
dayanarak rüzgarın kuvvetini ölçmede kullanılan bir ölçek.
|
Bindirme |
Dağ
oluşumu esnasında bir kütlenin diğer bir kütle üzerine abanması, onun üzerine
yerleşmesidir.
|
Birleşme |
Bulutlardaki
su damlacıklarının birbirleriyle çarpışarak yağmur damlaları oluşturmak üzere
bir araya gelmeleri süreci.
|
Biyosfer |
Üzerinde
hayat olan yeryüzü bölgesi
|
Blokdiyagram |
Perspektif
metodlara göre çizilmiş, yeryüzünün herhangi bir kesimini gösteren üç boyutlu
şekillerdir.
|
Boğaz |
Dar, dik
yamaçlı vadi veya iki denizi birbirine bağlayan su yolu
|
Boğaz vadi |
Yüksek dağ
sıralarını enine yarıp geçen akarsular bu tür vadiler oluştururlar
|
Bora |
Beaufort
ölçeğine göre 8 kuvvetine sahip olan ve ortalama hızı 62 km / saatin üzerinde
olan rüzgar
|
Bora |
Dalmaçya
kıyılarında kuzeyden esen soğuk ve kuru yerel rüzgâr
|
Botanik |
Bitki
bilimi
|
Boylam |
Yeryüzündeki
herhangi bir noktanın meridyen dairesiyle başlangıç olarak alınan Greenwich
gözlemevinin meridyen dairesi arasındaki açı değeri
|
Boyun |
İki zirve
arasında, dağın en alçak kesimi
|
Boyuna vadi |
Kıvrılmalardan
doğmuş bir dağın kıvrım uzanışına uyarcasına uzanan vadi
|
Bozkır |
Kurak ve
yarı kurak bölgelerin kısa boylu ot örtüsü
|
Breş |
Köşeli
taşların bir çimento ile birleşmesinden oluşan bir tortul kaya çeşididir
|
Buharlaşma |
Bir
sıvının gaza yada buhara dönüşme süreci.
|
Bulut |
Atmosferdeki
su damlacıkları ve buz taneciklerinin görülebilir yoğunluk kazanmasıyla
oluşan, biçimleri, yükseklikleri ve yol açtıkları hava olaylarıyla
birbirinden ayrılan yığınlar
|
Bulut tohumlaması |
Kasırgaları
zayıflatmak yada kurak bölgelerde "yağmur oluşturmak" için
kullanılan deneysel bir işlem.
|
Burgaç |
Sularda,
aşağı doğru çukurlaşarak suyun burgularcasına dönmesi
|
Buzkar dağları |
Kar
yığınlarının eriyip eriyip .donması, suların içe sızması, tanelerin zamanla
birbirine yapışması ile oluşmuştur
|
Buzul |
Bir
yamaçtan aşağı yavaşça hareket eden kalın buz tabakası
|
Buzul vadisi |
Buzul
aşındırması sonucu oluşan 'U' şeklindeki vadilerdir.
|
Bük |
Ovada veya
dere kıyısında çalı ve diken topluluğu
|
C
Cephe |
Farklı
karekterdeki hava kütlelerinin karşılaştığı alan
|
Cezir |
Gelgit
sırasında deniz çekilmesi
|
Cinakrüzgarları |
Havanın
yer değiştirmesinden oluşan esinti
|
Coğrafya |
Yeryüzünü
fiziksel, ekonomik, beşerî, siyasal yönlerden inceleyen bilim.
|
Cosmos |
Evren
|
Cüruf |
Erime
durumundaki madenlerin yüzeyinde toplanan madde
|
Çağlayan |
Küçük bir
akarsuyun, çok yüksek olmayan bir yerden dökülüp aktığı yer
|
Çakıl kayaç |
Köşeli ya
da yuvarlak çakılların doğal bir çimento ile birbirine kenetlenmesinden
oluşan tortul kayaç.
|
Çekik deniz |
Denizin
çekilmesi sırasında, bu olayın belirdiği yerde denizin en çok alçalmış,
çekilmiş durumu
|
Çekim alanı |
Gezegenin
üzerindeki birim kütleye uyguladığı çekim kuvveti
|
Çekim kuvveti |
Aralarında
belirli bir uzaklık bulunan iki cismin birbirlerine, kütle merkezleri
doğrultusunda uyguladıkları kütlesel kuvvet.
|
Çığ |
Dağın bir
noktasından kopup yuvarlanan ve yuvarlandıkça büyüyen kar kümesi
|
Çıkış kanalı |
Sıvı atığı
toplayıp götürmeye yarayan su yolu ya da drenaj kanalı.
|
Çiy |
Havanın
açık ve durgun olduğu gecelerde, havadaki su buharının soğuk cisimler
üzerinde su damlacıkları biçiminde yoğunlaşması
|
Çizgi ölçek |
Haritalardaki
küçültme oranını çizgi grafiği üzerinde gösteren ölçek türü
|
Çizgisel hız |
Dairesel
hareket yapan Yerküre üzerindeki bir noktanın birim zamanda eksen üzerindeki
yer değiştirme hızı
|
Çoban yıldızı |
Güneş
dizgesinin (sis teminin) 9 gezegen yıldızından biri.
|
Çökme blini |
Bir kısım
yerin alttan yıkılarak alçalması.
|
Çöküntü vadisi |
Yeraltındaki
uzun mağaraların tavanlarının çökmesinderı doğmuş uzun çukurluk
|
Çöl |
Kumluk,
susuz ve ıssız geniş arazi
|
DDağ |
Yer
kabuğunun çıkıntılı, yüksek, eğimli yamaçlarıyla çevresine hâkim ve oldukça
geniş bir alana yayılan bölümleri
|
Dağ basamağı |
Dağ eteği
düzlüklerinin oluşmuş bulunduğu dağlarda görülen bir, ya da birkaç basamak
durumundaki dağ yamacı biçimi
|
Dalmaçya kıyı tipi |
Kıyıya
paralel uzanmış dağların çukur kısımlarının deniz suları
altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir
|
Dalyan |
Deniz, göl
ve ırmakların kıyılara yakın yerlerinde ağ ve kazıklarla oluşturulan, büyük
balık avlama yeri
|
Damlataşı sütunları |
Sarkıt ve
dikitlerin zamanla karşılıklı gelişip büyümesiyle oluşan sütunlar
|
Delta |
Akarsuların
denize ulaştığı yerde denizi doldurarak oluşturduğu üçgen görünümlü ova
|
Deniz |
Yer
kabuğunun çukur bölümlerini kaplayan, birbiriyle bağlantılı, tuzlu su kütlesi
|
Deniz dibi vadisi |
Deniz
suları altında kalmış vadi.
|
Deprem |
Yer
kabuğunun derin katmanlarının kırılıp yer değiştirmesi veya yanardağların
püskürme durumuna geçmesi yüzünden oluşan sarsıntı, yer sarsıntıs
|
Deprem bilimi |
Depremleri,
yer sarsıntılarını inceleyen bilim
|
Depresyon |
Çöküntü
alanı, çökmüş çukur yerler
|
Dikit |
Mağaraların
tabanında, yukarıdan damlayan kireçli suların katılaşmasıyla oluşan
kolonlardan her biri,
|
Diyorit |
Özellikle
plajiyoklazdan oluşan, saydam, üstü tanecikli derinlik kayacı
|
Dolin |
Karstik
aşındırma şekli, koyak
|
Dolu |
Yağmur
gibi gökyüzünden düşen küçük buz topları
|
Dolunay |
Ay’ ın
dünyadan görülen yüzünün tümüyle aydınlık olduğu hali
|
Doruk buzul |
Dağların
sürekli kar sınırını üstünde kalan doruk kısımlarını külah şeklinde kaplayan
buzullardır.
|
Dönence |
Yerküre
üzerinde, güneş ışınlarının yılda iki kez dik açı ile geldiği, sıcak kuşağın
kuzey ve güney sınırlarını oluşturan ve Ekvator'un 23° 27' kuzey ve
güneyinden geçtiği varsayılan iki çemberden her biri
|
Drenaj |
Toprakta
bitkilerin yetişmesine zararlı olan fazla suların akıtılması
|
Drenaj kanalı |
Özellikle
taban suyu seviyesinin yüksek olduğu bataklıklarda suyun akıtılması için yapılan
kanallar
|
Drumlin |
Taban
morenlerinden meydana gelmiş desimetrik tepe
|
Düden |
Kireçli
bölgelerde kirecin erimesi veya yer altındaki karstlı bir çukur tavanın
çökmesiyle oluşan doğal kuyu.
|
Dünya |
Yeryuvarlağı
anlamını karşılıyan bir kavram
|
E
Ekinoks |
Gece
gündüz eşitliği (21 Mart - 23 Eylül)
|
Ekliptik |
Yörünge
düzlemi
|
Ekliptik düzlem |
Güneşin
etrafında dönen Dünyanın elips şeklinde çizdiği yörüngeden geçtiği kabul
edilen yatay düzlemdir
|
Ekocoğrafya |
Ekolojiye
coğrafi yöntemle yaklaşım, ekolojik coğrafya
|
Ekoloji |
Çevre
bilimi
|
Ekosistem |
Belli bir
alanda yaşayan ve birbiriyle etkileşim içinde olan canlı topluluğu
|
Eksen |
Dünya’
nınyada başka bir gök cisminin merkezinden geçen ve bir ucundan öbürüne
uzanan hayali çizgi
|
Eksfoliasyon |
Sıcaklık
değişmeleri ve kimyasal ayrışma olayları sonucunda kaya kütlelerinin ince
katlar halinde soğan zarları şeklinde soyulması.
|
Ekstrüzif kayalar |
Magmanın
yüzeyde soğuması ile oluşan kayalar.
|
Ekstrüzifvolkanizma |
Dış
volkanizma
|
Ekümen |
Yerleşilmiş
alanlar
|
Ekvator |
Yeryuvarlağının
eksenine dik olarak geçtiği kabul edilen en büyük daire.
|
Ekzosfer |
Atmosferin
en dış sınırıdır.Çok seyrelmiş iyonlardan oluşur.
|
Endemik bitki |
Dünyanın
sadece belli bir bölgesinde bulunan ve belirli iklim şartlarında yetişen
başka yerlerde yetişmeyen bitki
|
Enine vadi |
Kıvrımlı
bir sıradağın kıvrımları boyunca değil, buna az çok dikey olarak uzanan vadi
|
Enlem |
Yerküremizin
herhangi bir noktasından ekvator dairesine paralel olarak geçen çemberdir.
|
Epirojenez |
Kara veya
kıta oluşumu anlamına gelmekte olup, bir kütlenin çok veya hiç kıvrılmadan
bir bütün halinde yükselmesi veya alçalması
|
Episantr |
Depremin
oluştuğu odak noktasının yer yüzeyine dikey olarak ulaştığı nokta veya
depremin yeryüzündeki odak noktası
|
Erg |
Afrika’da
kumlardan oluşan çöllere verilen isim
|
Erime çukuru |
Karstik
sahalardaki dolinlere benzeyen çukur, toprak buzunun çözülmesi sonucu öeydana
gelmiş yer şekli
|
Erime dolini |
Kalker
yüzeyler üzerinde, yağış sularının eritmesiyle oluşan karstik şekil
|
Erozyon |
Yer
kabuğunu oluşturan kayaçların, başta akarsular olmak üzere türlü dış
etmenlerle yıpratılıp yerinden koparılarak eritilmeleri veya bir yerden başka
bir yere taşınması olayı,
|
Erüpsiyon |
Volkan
sahalarında magmadan gelen gaz, taneli ve akıcı olan maddelerin yeryüzüne
yayılması, püskürmesi.
|
Estuar |
Gelgitin
görüldüğü kıyılarda su basmasına uğrayan akarsu ağzı
|
Eteziyen |
Özellikle
Doğu Akdeniz Bölgesinde yaz döneminde kuzeybatıdan gelen serin rüzgar
|
Evren |
Madde ve
enerjiden oluşan başı ve sonu olmayan sistemdir.
|
F
Falez |
Yüksek
kıyılarda dalga aşındırmasıyla oluşan ve aşınma sürdükçe karanın içine doğru
gerileyen diklik.
|
Fasiyes |
Genellikle
tortullaşmanın, çökelmenin meydana geldiği ortam
|
Fay |
Kayaç
kütlelerinin bir kırılma düzlemi boyunca yerlerinden kayması, kırık
|
Fay |
Yerkabuğu hareketleri
sırasında şiddetli yan basınç ve gerilme kuvvetleriyle blokların birbirine
göre yer değiştirmesi
|
Fay açısı |
Dikey
düzlem ile fay düzlemin yaptığı açıya fay açısı denir.
|
Fay atımı |
Fay
çizgisi boyunca hareket eden kütlelerin birbirlerine göre kayma miktarlar
|
Fay aynası |
Dikey
faylanmada fay çizgisi boyunca düşen veya yükselen blok arasındaki parlak
yüzey
|
Fay çizgisi |
Kırılmanın
olduğu çizgisel hat veya doğrultu.
|
Fay dikliği |
Yer
kabuğunun kırılması ile alçalan ve yükselen bloklar arasında kalan eğimi
fazla yükselti basamağı
|
Fay kaynağı |
Fay hattı
boyunca yeryüzüne çıkan kaynaklardır
|
Feldspat |
Potasyumlu,
sodyumlu ve kalsiyumlu olmak üzere üçe ayrılan en önemli silikatlı mineral
grubu.
|
Feral |
Yabani
koşullarda yaşayan hayvanlar ya da bitkiler.
|
Fillat |
Kolayca
yapraklara ayrılabilen, silisli, alüminli tortul kayaçların genel adı
|
Fitocoğrafya |
Yeryüzünün
bitki örtüsünü ve bu örtünün çevreyle ilgisini inceleyen coğrafya
bilimi,
|
Fitoplankton |
Sularda
pasif olarak yer değiştiren bitkisel organizmalar
|
Fiyord |
Buzul
aşındırması sonucu oluşan vadilerin deniz suları altında kalmasıyla oluşan
girintili çıkıntılı kıyı
|
Fiziki harita |
Yeryüzünün
kabartı ve çukurluklarını gösteren orta ya da büyük ölçekli harita
|
Flor |
Halojenler
grubunun ilk elementi olan basit element, tepkime yapan gaz
|
Flora |
Bir
bölgenin bitki örtüsü topluluğu
|
Fluviyal topoğrafya |
Akarsuların
aşınma, taşınma ve birikme gibi faaliyetlerinin etkili olduğu saha
|
Formasyon |
Bir
jeolojik dönemde oluşmuş tabaka dizisi
|
Fosil |
Kayalar ve
toprak içinde bulunan eski canlı kalıntıları
|
Fotogrametri |
Çoğunlukla
havadan alınan fotoğrafların harita haline getirilecek şekilde işlenmesi
|
Fotosfer |
Işık
yuvarı.
|
Föhnrüzgarları |
Bir dağ
yamacını aşarak diğer yamaçtan aşağı doğru esen rüzgarın sıcaklığı artar.
Çevrede nem açığı oluşur. Bitkilere kurutucu etki yapan bu tip rüzgarlaraFöhn
rüzgarları denir
|
Fön |
Dağlık
kütleden sarkan hava kütlesinin çevreden sıcaklık alış-verişi olmaksızın
sıkışması ile havanın ısınmasıdır
|
Fümerol |
Yanardağdan
gaz, su buharı ve dumanların çıkma safhası., yanardağ
|
GGalaksi |
Gök ada.
|
Galeri orman |
Akarsuların
kenarları boyunca uzanan sık ve gür ormanlar
|
Gap |
Güney
Anadolu Projesi
|
Garig |
Akdeniz
ikliminin doğal bitki örtüsü makilerin tahrip edildiği yerlerde ortaya çıkan
bitki topluluğu
|
Gayzer |
Fışkıran
sıcak su kaynağı
|
Gayzer kaynağı |
Etkin
haldeki volkan dağlarından değişik aralıklarla püskürerek çıkan kaynaklardır
|
Gaz yuvarı |
Yeri veya
herhangi bir gök cismini saran gaz tabakası,
|
Geçici akarsu |
Yatağında
her zaman su bulundurmayan, bazen kuruyan akarsudur.
|
Gelgit |
Ay’ ın
çekimi nedeniyle deniz sularının kabarıp çekilmesi
|
Gelgit akıntıları |
Denizlerdeki
seviye değişmelerine bağlı olarak özellikle koy ve körfezler dahilinde oluşan
akıntılar
|
Genel çekim kanunu |
Uzayda
cisimlerin birbirlerini kütleleri çarpımıyla doğru, aralarındaki uzaklığın
karesi ile ters orantılı olarak çektiğini belirleyen yasa
|
Geodezi |
Yeryuvarlağının
büyüklüğü, biçimi ile ilgilenen, ölçme yoluyla haritaların dayandığı
temelleri veren bilim dalı.
|
Geoit |
Yer
kürenin özgün şekli
|
Gerçek alan |
Yeryüzü
şekillerinin tüm engebeleri ile hesaplanan alanıdır
|
Gerçek izoterm harita |
Yükseltinin
etkisi dikkate alınarak çizilen sıcaklık haritalarıdı
|
Gezegen |
Bir yandan
kendi ekseni üzerinde dönen, öte yandan da belli bir yörünge boyunca bağlı
olduğu dizgenin özeği olan yıldız çevresinde dolaşan gökcismi
|
Gideğen |
Bir gölün
sularını dışarıya boşaltan akarsu
|
Glasye |
Buzul
|
Gmt |
Greenwich
orta saati
|
Gnays |
Kuvars,
mika ve feldspattan birleşmiş kayaç
|
Gök |
İçinde gök
cisimlerinin hareket ettiği sonsuz boşluk
|
Gök ada. |
Milyonlarca
yıldızdan, yıldız kümelerinden, bulutsu ve gaz bulutlarından oluşmuş, saman
yolu gibi bağımsız uzay adası,
|
Gök bilimi |
Gök
cisimlerinin konumlarını, hareketlerini, birbirine olan uzaklıkların
ölçülmesini, bunların fizik ve kimya bakımından yapılarını anlatan bilim,
|
Göl |
Kara
içlerindeki çukurlukları dolduran durgun sular
|
Göl ayağı |
Bir gölün
artan sularını denize, başka bir göle veya ırmağa taşıyan akarsu
|
Gölet |
Genellikle
gölden küçük ve havuzdan büyük, doğal yada yapay olarak yapılmış su oluşumu
|
Graben |
Çöküntü
hendeği
|
Granit |
Kuvars,
feldspat, ortoklaz ve mika minerallerinden birleşmiş türlü renkte, billursu,
çok sert bir tür kayaç.
|
Grup vakti |
Güneşin
batış anında ortaya çıkan kızıllık, batış an
|
Guyot |
Üstü düz
olan deniz altı tepesi
|
Gün dönümü |
Gündüz ile
gecenin eşit olduğu gün
|
Günberi |
Dünya'nın,
Güneş'e en çok yaklaşıp, yörüngede en hızlı döndüğü gündü
|
Güneş |
Gezegenlere
ve yer yuvarlağına ışık ve ısı veren büyük gök cismi
|
Güneş dizgesi |
Yeryuvarına
en yakın yıldız olan Güneşle onun çevresinde dolanan gezegenler ve öteki
küçük gökcisimlerinden oluşan topluluk.
|
Güneş sistemi |
Güneşle
gezegenlerin oluşturdukları dizge
|
Güneş tutulması |
Ay'ın
Dünya ile Güneş arasında bulunduğu zaman Güneş'in Dünya'dan görülmemesi veya
kısmen görülmesi olayı
|
Günöte |
Dünya'nın,
Güneş'ten en çok uzaklaştığı, yörüngede en yavaş döndüğü gündü
|
|
Bir
canlının doğal yaşam ortamı
|
Haliç tipi kıyı |
Gel-git
olayının etkisiyle akarsu ağızlarında oluşan kıyılardır
|
Halley |
Halley
kuyruklu yıldızının dönüşünü öngören İngiliz astronom
|
Hamada |
Afrika’da
taşlardan oluşan çöllere verilen isim
|
Harita |
Dünya'nın
bütününün ya da bir bölümünün kuşbakışı görünümünün belli bir oranda
küçültülerek düzleme aktarılmış şekli
|
Harita ölçeği |
Harita
üzerinde belli iki nokta arasındaki uzunluğun, yeryüzündeki aynı noktalar
arasındaki uzunluğa oranıdır.
|
Havza |
Dağ veya
tepelerle sınırlanmış, suları aynı denize, göle veya ırmağa akan bölge.
|
Hayvan bilimi |
Biyolojinin,
hayvanların yapı, görev, davranış ve sınıflandırmaları, yeryüzündeki dağılışlarıyla
uğraşan bilim dalı,
|
Hayvan coğrafyası |
Hayvanların
yeryüzündeki dağılışlarını inceleyen bilim dalı
|
Hektar |
Yüz ar
(10.000 m²) değerinde yüzey ölçü birimi
|
Hidroelektrik santral |
Baraj
göllerinden yararlanılarak elektrik enerjisi elde edilen santraller
|
Hidrografya haritaları |
Bir
bölgenin su potansiyeli (akarsular, göller, yeraltı suları, kaynaklar)
hakkında bilgi veren haritalardır
|
Hidrosfer |
Su küre
|
Hinterland |
Bir
limanın çevresiyle olan ulaşım bağlantısı
|
Hipsografik eğri |
Yeryüzünün
yükseklik ve derinlik basamaklarını gösteren eğridir.
|
Horst |
Çöküntü
hendeklerinin kenarındaki yüksek yer
|
Hörgüç kaya |
Buzul
aşındırmasıyla oluşan deve sırtına benzer kaya
|
I-İIrmak |
Nehir
|
Işık yuvarı. |
Güneşte,
dışarıya ışık veren katman, ışık küre
|
İç deniz |
Okyanuslara
boğazlar aracılığıyla bağlanan kara içlerine sokulmuş denizler
|
İklim |
Yeryüzünün
herhangi bir yerinde hava olaylarına bağlı olarak gerçekleşen etkilerin uzun
yılların ortalamasına dayanan durumu
|
İnlandsis |
Çok geniş
bir alan kaplayan kalın buzul örtüler
|
İyonosfer |
Mor ötesi
(ultraviyole) ışınlarının, molekülleri parçalayarak iyonlar haline getirdiği
atmosfer katmanıdır.
|
İzohips eğrisi |
Deniz
seviyesinden aynı yükseklikteki noktaları birleştiren eğriye eş yükselti
(izohips) eğrisi
|
İzoterm |
Bir
bölgede, eş sıcaklıktaki noktaları birleştiren eğri
|
|
Yeryüzü
engebelerini ve aşınma ile ilgili gelişimleri inceleyen bilim.
|
Jeomorfoloji haritaları |
Bir
bölgedeki şekillenme süreci yani iç ve dış güçlerin etkisiyle oluşan yer
şekilleri hakkında bilgi veren haritalar
|
Jeopolitik |
Coğrafya
koşullarına göre düzenlenen siyaset
|
Jeosenklinal |
Akarsular,
rüzgarlar ve buzullar, aşındırıp, taşıdıkları maddeleri deniz ya da okyanus
tabanlarında biriktirirler. Tortullanmanın görüldüğü bu geniş alanlara
jeosenklinal denir.
|
Jeoterm basamağı |
Yeryüzünden
yerin derinliklerine inildikçe 33 m’de bir sıcaklık 1 °C artar. Buna jeoterm
basamağı denir.
|
Jeotermal |
Sıcak su
buharı
|
Jeotermal enerji |
Yerkabuğunun
derinliklerinden gelen sıcak suların değerlendirilmesi ile elde edilen
elektrik enerjisi.
|
Jips |
Beyaz
renkli, tırnakla çizilebilen kimyasal tortul bir taş
|
Kabotaj |
Bir
ülkenin karasularında yük ve yolcu taşımacılığı hakkı
|
|||
Kaldera |
Volkan
konilerinin patlaması ile oluşan çukurluklar
|
|||
Kalker |
Kireç taşı
|
|||
Kame |
Tabakalanmış
depolardan müteşekkil alçak, dik kenarlı kısa sırt veya masa şeklindeki tepe
|
|||
Kame |
Değişik
renkli üst üste iki katmandan oluşan ve üstteki katmanına kabartma bir desen
yapılan değerli taş.
|
|||
Kanal |
Akarsuları
yada denizleri birbirine bağlayan, doğal yada insan yapısı su yolu
|
|||
Kanallama |
Büyük
miktardaki suyun, su düzeyini tehlikeli biçimde yükseltmeksizin iletilmesini
sağlamak üzere akıntı kanallarının değiştirilmesi.
|
|||
Kanyon vadi |
Yamaçlardaki
farklı aşınma sonucu, basamaklı bir biçimde oluşan vadi tipi
|
|||
Kapalı havza |
Kapalı
havzalar sularını denizlere kadar ulaştıramayıp kuruyan veya göle dökülüp
kalan akarsulardır.
|
|||
Kapız |
Toroslarda
dar ve derin vadi
|
|||
Kar |
Yoğunlaşma
0°C'nin altında gerçekleşirse, buz kristallerine dönüşür. Bu oluşuma kar
denir.
|
|||
Kara |
Yeryüzünün
denizle örtülü olmayan bölümü
|
|||
Karasallık |
Bir ana
karanın iç kesiminde deniz etkisinin azalmasıyla ortaya çıkan iklim
koşulları.
|
|||
Kayaç |
Doğada
büyük yer tutan, yer kabuğunun yapı gereci olan bir veya birkaç mineralden
oluşan kütle
|
|||
Kenar deniz |
Okyanus
kıyılarında, okyanuslardan adalarla ayrılan denizl
|
|||
Kertik vadi |
Akarsuların
derine aşındırmasıyla oluşan V şekilli, tabansız, genç vadiler
|
|||
Kesir ölçek |
Haritalardaki
küçültme oranını basit kesirle ifade eden ölçek türü
|
|||
Kettle |
Tabakalanmış
depolar içinde yer alan kapalı çanaklardır.
|
|||
Kırağı |
Soğuyan
zeminler üzerindeki yoğunlaşmanın buz kristalleri şeklinde olması
|
|||
Kırç |
Aşırı
soğumuş su taneciklerinden oluşan bir sis uzun süre yerde kaldığında, su
taneciklerinin soğuk cisimlere çarparak buz haline geçmesi
|
|||
Kırgıbayır |
Sel suları
ve akarsuların dilikdilik yardığı çıplak yamaçlar
|
|||
Kıstak |
Bir
yarımadayı karaya bağlayan, iki yanı su ile çevrili dar kara parçası
|
|||
Kıta |
Yeryüzündeki
altı büyük kara parçasından her biri,
|
Kıta platformu |
Derin
deniz platformundan sonra yüksek dağlar ile kıyı ovaları arasındaki en geniş
bölüm
|
Kıta sahanlığı |
Deniz
kıyısında 200 m derinliğe kadar olan sahalara verilen isim
|
Kıtasal kabuk |
Dünya’nın
üst kesimini kaplayan katı kabuk tabakası. Kara kütlelerinin üst katını
oluşturan silikat bileşimindeki kayaların bulunduğu kabuk.
|
Kıyı |
Kara ile
suyun birleştiği yer
|
Kıyı resifleri |
Kıyının
bitişiğinde bulunan resifler.
|
Kireç taşı |
Deniz ve
okyanus havzalarında, erimiş halde bulunan kirecin çökelmesi ve taşlaşması
sonucu oluşan taş
|
Klimatizm |
İklimden
faydalanmaya dayalı turizm
|
Klimatoloji |
İklim
bilimi
|
Kom |
Ekonomik
faaliyetin büyük ölçüde hayvancılığa dayalı olduğu aileler veya kişiler
tarafından oluşturulan geçici yerleşmelerdir.
|
Konglomera |
Çakıl
kayaç
|
Konum |
Herhangi
bir yerin dünya üzerinde bulunduğu yer.
|
Konveksiyonel yağış |
Isınan
havanın yükselerek soğuması ile oluşan yağışlardır.
|
Koyak |
Karalarda
akarsu aşındırmasıyla oluşmuş, bir yöne doğru eğimli, uzunluğuna çukurluk.
|
Kozmik toz |
Uzaya
serpilmiş, milimetrenin yüzde bini ile on binde biri arasındaki büyüklüklerde
küçük parçacıklar.
|
Kör vadi |
Karstik
bölgelerde karstlaşma ile oluşan, inişi olmayan ve bir süre sonra kesintiye
uğrayan oluklar
|
Krater |
Yanardağın
huni şeklindeki ağzı
|
Kroki |
Bir yerin
kuşbakışı görünümünün ölçeksiz olarak düzleme aktarılması
|
Kromosfer |
Renk
yuvarı.
|
Kumsal |
Kıyılarda
dalga ve akıntıların taşıdıkları maddeleri biriktirmesi ile oluşan alanlar
|
Kumul |
Rüzgarların
etkisiyle tepe ve sırt şeklini almış küçük kum tepeleri
|
Kuru tarım |
Az yağışlı
bölgelerde sulama olmaksızın yapılan tarımsal üretim
|
Kutup |
Yer
yuvarlağının, Ekvator'dan en uzak olan yer ekseninin geçtiği varsayılan iki
noktasından her biri
|
Kuvars |
Billurlaşmış
silisin doğada çok yaygın bir türü
|
Kuyruklu yıldız |
Güneş
sistemi içinde yer alan ve etrafında irili ufaklı taşlar, gaz ve toz tabakası
bulunan gök cisimleridir
|
Kütle hareketleri |
Toprak
akması, heyelan, çamur ve taş akması gibi tüm arazi üzerindeki akma-kayma
olaylarıdır
|
Lapya |
Oluklu taş
|
|
Laterit |
Nemli
tropikal bölgelerin tuğla kırmızısı rengindeki verimsiz toprağı
|
|
Lav |
Volkanizma
sırasında yanardağ zirvesinden çıkan çok sıcak ve akıcı eri madde
|
Lejant |
Haritada
kullanılan özel işaretlerin ne anlama geldiğini gösteren bölüm
|
Limnoloji |
Coğrafyanın
gölleri inceleyen bilim dalı
|
Litoloji |
Taşların
yapısını inceleyen bilim
|
Litosfer |
Taş yuvarı
|
Lös |
Rüzgarın
taşıyıp biriktirdiği toprak
|
Lünet |
İnce
taneli millerin uzak mesafelere taşınarak ardalanmasıyla meydana gelen hilale
benzer rüzgar birikim şekilleri
|
MMaar |
Volkanizma
sırasındaki şiddetli gaz basıncına bağlı olarak yeryüzünde meydana gelmiş
patlama kraterleridir.
|
Magma |
Yerin
içinde, sıvı veya hamur kıvamında uçucu gazlarla doymuş olarak bulunan
eriyik.
|
Mağara |
Karst
bölgelerinde kireç taşlarının erimesiyle oluşan, büyük, birbirine
koridorlarla bağlı yer altı kovukları.
|
Mağara bilimi |
Konusu
mağaraları, yer altındaki uçurumları, yarıkları, oyukları, yer altı
akarsularını araştırmak ve incelemek olan bilim.
|
Maki |
Akdeniz
ikliminin bitki topluluğu
|
Makroklimatoloji |
En büyük
(gezegensel) ölçekli rejimler ve fenomenlerle ilgilenen, klimatolojinin alt
dalı.
|
Manto |
Dünya'nın
Litosfer ile çekirdek arasındaki katman
|
Matematik konum |
Herhangi
bir yerin, başlangıç meridyenine ve başlangıç paraleline olan uzaklığ
|
Meltem |
Yazın
karadan denize doğru esen mevsim rüzgârı
|
Mera |
Hayvan
otlatılan yer, otlak
|
Mercan kalkeri |
Mercan
iskeletlerinden oluşan organik bir taş
|
Metalurji |
Metalleri
işleyen sanayi kolu
|
Meteor |
Uzayda
yanıp kaybolan göktaşlarına denir.
|
Meteorit |
Uzayda
yanıp kaybolmayan ve yeryüzüne kadar ulaşan göktaşlarına denir.
|
Mevsim |
Yılın,
güneşten ısı, ışık alma süresi ve dolayısıyla iklim şartları bakımından
farklılık gösteren dört bölümünden her bir
|
Mika |
Püskürük
ve başkalaşmış kayalar içinde bulunan, alüminyum silikat ile potasyumdan
oluşmuş, yapraklar durumunda ayrılabilen, ateşe dayanıklı parlak bir mineral
|
Mistral |
Fransa’nın
iç kesimlerinden Rhone Vadisi’ni izleyerek Akdeniz kıyılarına doğru kışın
esen soğuk rüzgarlardır.
|
Moren |
Buzulların
vadilerin tabanlarından veya yamaçlardan koparıp taşıdıkları buzul
depolarıdır.
|
Muson ormanları |
Yağışın
fazla olduğu yerlerde, kış aylarında yapraklarını döken yayvan yapraklı
ağaçlardan oluşan ormanlar
|
Mutlak nem |
1m3
havanın içindeki su buharının gram olarak ağırlığı
|
NNadas |
Tarlanın
bir yıl dinlendirilmesi
|
Narenciye |
Turunç,
limon, mandalina, greyfurt ve portakal gibi ürünlerin tümüne verilen ad,
turunçgiller
|
Nasa |
ABD ulusal
havacılık ve uzay dairesi
|
Navlun |
Deniz
taşımacılığı karşılığında alınan para
|
Nehir |
Çoğunlukla
denize dökülen, özellikle genişliği ve taşıdığı su niceliği bakımından en
büyük akarsu
|
Nem |
Havada
bulunan su buharı.
|
Neptünizm |
karaların
okyanuslardan çıktığını savunan görüş.
|
Nüfus haritaları |
Dünya'nın bütününde
ya da bir bölümündeki nüfusun dağılışı ve özellikleri hakkında bilgi veren
haritalar
|
Nüfus yoğunluğu |
Belli
bir alanda yaşayan nüfusun, o alana oranı
|
O-ÖOba |
Daha çok
göçebe hayvancılık yapan toplulukların geçici olarak yerleşip, çadır
kurdukları yerleşmeler
|
Obruk |
Karst
yörelerinde görülen yanları dik, uçurum niteliği taşıyan, ağzı dar ya da
geniş, derin doğal kuyu.
|
Obsidyen |
Magmanın
yer yüzüne çıktığında aniden soğuması ile oluşan dış püskürük siyah taş
|
Okyanus |
Kıtaları birbirinden
ayıran engin, açık deniz, ana deniz, umman
|
Okyanusal kabuk |
Okyanus
tabanlarında magmadan gelen malzemenin katılaşması ile oluşan kabuk
|
Oluklu taş |
Karşıt
bölgelerinde, özellikle az eğimli yamaçlarda yaygın olan, oluk biçimli ince,
uzun çukurlar ve bunları ayıran sivri, dik yanlı sırtcıklarlapürüzlenımiş
yüzeylere verilen ad
|
Opec |
Petrol
ihraç eden ülkeler örgütü
|
Orman |
Ağaçlarla
örtülü geniş alan
|
Orman sınırı |
Düşük
sıcaklık veya yağış azlığı nedeniyle ormanın sona erdiği sınır
|
Ormanaltıflorası |
Orman
örtüsü altında loş ortamda yetişen, çoğunlukla ot ve sarmaşık türlerinin
oluşturduğu bitki topluluğu
|
Orografik yağışlar |
Nemli hava
kütlelerinin bir dağ yamacına çarparak yükselmesi sonucunda oluşan yağışlar
|
Orojenez |
Jeosenklinallerde
biriken tortul tabakaların kıvrılma ve kırılma hareketleriyle yükselmesi
olayı
|
Orta kuşak |
Her iki
yarımyuvarda dönencelerle eksenucu çemberleri arasında kalan geniş bölge
|
Ortoklaz |
Dik açı
biçiminde ayrıtları olan, billurları parça hâlinde dilinen bir çeşit
potasyum
|
Oser |
Zikzaklı
bir şekilde uzanan birlaç kilometre uzunluğundaki sırtlar
|
Otlak |
Büyük ve
küçükbaş hayvancılığın yapıldığı yerlerde hayvanların otlatıldığı alanlar
|
Ova |
Çevrelerine
göre çukurda kalmış, çoğunlukla alüvyonla örtülü, eğimi az, akarsuların
derine gömülmemiş olduğu, genellikle geniş veya dar düzlük,
|
Ozon tabakası |
Atmosferin
20 - 25 yükseğinde yeralan ve morötesi ışınların büyük kısmını tutan tabaka
|
Örtü buzulu |
Çok geniş
alanlara yayılan, kilometrelerce alan kaplayan buzul türü
|
Özel konum |
Dünya
üzerindeki bir yerin çevresine, denizlere, yer şekillerine, anayollara,
geçitlere ve komşularına göre konumu
|
PParatoner |
Yıldırım
savar
|
Peneplen |
Dış
güçlerin aşındırması sonucunda meydana gelen, deniz seviyesine yakın, hafif
dalgalı arazi biçimi
|
Peribacası |
Özellikle
volkan tüflerinin yaygın olarak bulunduğu vadi ve platoların yamaçlarında sel
sularının aşındırması ile oluşan özel yeryüzü şekilleri
|
Piedmont |
Dağ eteği
|
Plaj |
Kıyı
çizgisi boyunca kum veya çakıllardan oluşmuş biriktirme şekilleridir.
|
Plan |
Bir yerin
kuşbakışı görünümünün belli bir oranda küçültülerek düzleme aktarılması
|
Planez |
Stratovolkanlardabarrancoslar
arasında kalan üçgen şeklindeki yamaç parçaları
|
Plato |
Akarsular
tarafından derin biçimde yarılmış yüksek düzlükler.
|
Plato buzul |
Sürekli
kar sınırından daha yukarıda bulunan platoların üzerlerini örten buzullardır.
|
Plütonizm |
Yeryüzü biçimlerinin
oluşma ve gelişmesinin ve taşların, magmadan ileri geldiğini savunan görüş
|
Polar hava |
Kutuplara
yakın bölgelerin soğuk havası
|
Polye |
Karst
bölgelerinde uzun, az çok geniş, yer yer göller ve akarsularla kaplı, tarıma
elverişli topraklarla örtülü teknelere verilen ad.
|
Porfir |
Kayaç
|
Potamoloji |
Coğrafyanın
akarsuları inceleyen bilim dalı
|
Prekambriyen |
Yeryüzü
tarihinde Birinci Çağdan daha eski, dağların ve magma olaylarının oluştuğu
uzun bir zaman süresi
|
RRafineri |
Ham
petrolü işleyen ve farklı ürünlerini ayrıştıran tesis
|
Rafting |
Eğim
kırıklıklarının fazla olduğu eğimli akarsularda şişme bot ve sallarla yapılan
su sporu
|
Rakım |
Bir yerin
deniz seviyesinden yükseklik derecesi.
|
Ravine |
Dar ve
derin vadi,
|
Reg |
Büyük
Sahra Çölünün kuzeyideki ovalara verilen isim
|
Rekolte |
Bir
arazide ekilen üründen elde edilen yıllık toplam tarımsal üretim
|
Relief |
Yer şekli
|
Renk yuvarı |
Güneşin
yuvarını saran, yaklaşık olarak 10.000 km kalınlığındaki küre kabuğu,
|
Resif |
Su düzeyindeki
sıra kayalar.
|
Rezerv |
Yeraltında
bulunan sıvı, gaz ve katı yakıt, mineral ve doğal kaynakların kullanılabilir
potansiyeli
|
Richter ölçeği |
Amerikalı
Charles F.Richter’ in depremlerin şiddetini ölçmek için geliştirdiği ölçek
|
Rüzgar |
Hava kütlelerinin
yatay yöndeki hareketleri
|
Rüzgar erozyonu |
Bitki
örtüsünün olmadığı ya da cılız olduğu yerlerde toprağın rüzgarlarla yerinden
kopartılarak taşınması
|
Rüzgar frekansı |
Rüzgarın
yıl içinde belirli bir yönden esme sıklığı
|
S-ŞSağanak |
Aniden
bastıran şiddetli yağmur
|
Saika |
Yıldırım
|
Sam yeli |
Çölde esen
rüzgâr,
|
Samanyolu |
Gökküreyi
bir büyük daire boyunca saran milyarlarca yıldız ve gaz bulutundan oluşmuş
donuk ışıklı kuşak. Güneş sistemininde içinde bulunduğu galaksi.
|
Sandur |
Cephe
morenlerinin ve dolayısıyla buzulların önlerinde yer alan ve onlardan çıkan
akarsuların depoladıkları çakıl, kum gibi unsurlardan oluşmuş birikinti
konileridir.
|
Sarkıt |
Mağaraların
tavanında oluşan, genellikle koni biçiminde kalker birikintisi,
|
Savan |
Ağaçlı
bozkır
|
Sedimantasyon |
Tortu
oluşması, çökelme.
|
Seki |
Taraça
|
Sel suyu kanalı |
Kar ve
yağmur sonucu oluşan yüzeysel sel suyu akışını toplamak üzere inşa edilmiş
kanal.
|
Sera |
Mevsim
dışı sebze ve meyve yetiştirmek amacı ile yapılmış cam veya naylonla
kapatılmış mekanlar
|
Sera etkisi |
Atmosferdeki
gazların güneşten gelen enerjiyi emmesi sonucu atmosfer sıcaklığını artırması
|
Set resifler |
Kıyı
çizgisinin açığında bulunan resifler
|
Sıcaklık terselmesi |
Özellikle
çukur bölgelerde alçak yerlerin daha yüksek yerlere nazaran soğuk olduğu
atmosfer olayı
|
Sırt |
İki akarsu
vadisini birbirinden ayıran ve birbirine ters yönde eğimli yüzeyleri
birleştiren yeryüzü şekli
|
Silis |
Kum, çakmak
taşı, kuvars vb. silisyumun oksijenli birleşimleri
|
Sirk |
Buz yalağı
|
Sirk buzulu |
Dağların
tepesindeki ve yüksek yamaçlardaki küçük çanaklarda yeni oluşmaya başlayan
buz türü
|
Sismoloji |
Deprem
bilimi
|
Solstis |
Gün dönümü
|
Sonar |
Ses
dalgaları ve yankı aracılığıyla su altındaki cisimlerin yerini saptayan aygıt
|
Söl |
Kettle
|
Speoloji |
Mağara
bilimi
|
Step |
Bozkır
kelimesinin batı dillerindeki karşılığı
|
Stratosfer |
Troposferin
üstündeki atmosfer katman
|
Sulusepken |
Karla
karışık kısmen donmuş yağmur
|
Süpernova |
Çok büyük
bir yıldızın, güneşten milyarlaca kez daha güçlü bir parlamayla patlaması
|
Sürekli rüzgarlar |
Genel Hava
dolaşımına bağlı, sürekli basınç kuşakları arasında yıl boyunca yön
değiştirmeden esen rüzgarlar
|
Sürgü |
Bir buzul vadisinde
nispeten çukur olan kısımları birbirlerinden ayıran yerli kayadan oluşmuş
çıkıntılardır.
|
Şelf |
Denizlerin
200 m’ ye kadar olan sığ yerleri
|
Şemosfer |
Atmosferin
stratosfer ile İyonosfer arasındaki katman
|
Şimşek |
Bir
bulutun tabanı ile yer arasında, iki bulut arasında veya bir bulut içinde
elektrik boşalırken oluşan kırık çizgi biçimindeki geçici ışık,
|
T
Taban seviyesi |
Akarsuların
deniz, okyanus ve göle döküldüğü en alçak seviye
|
|||
Taban suyu |
Yer altı
suyu
|
|||
Takke buzulu |
Dağların bütün
yamaçlarını kuşatan buzul türü
|
|||
Tan vakti |
Güneşin
doğuş anı, gün ağarması
|
|||
Taraça |
Yatağına
alüvyonlarını yaymış olan akarsuyun yeniden canlanarak yatağını kazması ve
derinleştirmesi sonucunda oluşan basamaklar
|
|||
Tarım |
Gerekli,
yararlı bitkileri yetiştirmek amacıyla toprak üzerinde yapılan çalışmaların
bütünü
|
|||
Tarih çizgisi |
180° Öğlen
boyunca, iki eksenucu noktası arasında uzanan ve doğudan batıya ya da batıdan
doğuya aşıldığında, bulunulan tarihin bir gün geri ya da ileri alındığı
çizgi.
|
|||
Taş yuvarı |
Yer
kabuğunu oluşturan ve yer yuvarlağının merkez çekirdeği çevresinde bulunan
katı yuvar
|
|||
Tektonik |
Parçalanıp
dağılmış yer katmanlarının birbirleri ile olan ilgilerini araştıran yer
bilimi kolu.
|
|||
Tektonik göller |
Yerkabuğunun
tektonik hareketleri sırasında oluşan çanaklardaki göller
|
|||
Tenör |
Maden
cevheri içindeki saf metal oranı
|
|||
Tepe |
Çevresine
göre yükseltisi 500 m nin altında olan küçük kabartılar.
|
|||
Termalizm |
Şifalı
sulardan faydalanmaya dayalı turizm
|
|||
Termik basınç |
Dünya'nın
küreselliği nedeniyle ısınma ve soğumaya bağlı oluşan basınçlar
|
|||
Termik ekvator |
Meridyenlerin
en sıcak noktalarını birleştiren eğri
|
|||
Termik santral |
Katı ve
sıvı yakıtları yakarak elektrik enerjisi üreten santraller
|
|||
Toktağan |
Yaz ve kış
boyunca erimeden kalan kar
|
Tombolo |
Kıyı
açığında yer alan adaları ana karaya veya adaları birbirlerine bağlayan kıyı
okları
|
Toplama kanalı |
Akıntıyı
ana kanallardan toplayıp lağım suyu arıtma tesisine taşıyan büyük kanal
hattı.
|
Topografya |
Yer
kabuğunun yüzeyi. Bu yüzeyi, harita üzerinde çeşitli şekiller ve çizgilerle
belirtme
|
Toprak haritaları |
Bir
bölgenin toprak özellikleri ve dağılışları hakkında bilgi veren haritalar
|
Tortulaşma |
Deniz,
göl, akarsu veya karalarda katı maddelerin çökelmesi olayı
|
Traverten |
Birtakım
kaynak sularının dibinde biriken, kalkerli veya silisli tortu, pamuk taşı.
|
Trikotaj |
Örme
işleri
|
Tropika |
Yer
yuvarlağının Ekvator'a paralel ve biri güneyde, ötekisi kuzeyde bulunan iki
dairesinden her biri
|
Tropikal kuşak |
İki
tropika arasında bulunan sıcak kuşak
|
Tsunami |
Denizaltı
yer sarsıntısından ileri gelen büyük dalga.
|
Tundra |
Düşük
sıcaklığa ve kuraklığa uyum sağlamış olan kısa boylu çalılar, otlar ve
yosunlardır. Bu bitki örtüsüne tundra adı verilir.
|
Turbalık |
Tabanında
çürümüş bitki artıklarından bir katmanın bulunduğu bataklık
|
Turfanda |
Mevsim
başında ilk yetişen meyve veya sebze
|
UUvala |
Karst
yörelerinde görülen ağız yanı kapalı olması nedeniyle suların yeraltına
geçtiği koyak.
|
Uydu |
Bir
gezegenin çekiminde bulunarak onun çevresinde dolanan daha küçük
gezegen,
|
Uzay |
Bütün gök
cisimlerinin içinde bulunduğu sınırsız boşluk.
|
VVadi brizi |
Vadi yeli.
|
|
Vadi buzulu |
Sürekli
beslenerek sirkten taşan ve vadi boyunca aşağı hareket eden buzul türü
|
|
Vaha |
Çölün su
bulunan bölümlerindeki yerleşim alanı
|
|
Viyadük |
Bir ırmak
yada vadi üzerinden geçiş sağlayan yüksek kara yada demiryolu köprüsü
|
|
Volkan |
Yanardağ
|
|
Volkan bacası |
Mağmanın
yeryüzüne ulaşıncaya kadar geçtiği yo
|
|
Volkan bombası |
Volkan
bacasından atılan lav parçalarının havada dönerek soğuması ile oluşur
|
|
Volkanik göl |
Volkanik
patlamalar ile oluşan çanaklardaki göllerdir
|
Volkanik tüf |
Volkanlardan
çıkan kül ve irili ufaklı parçaların üst üste yığılarak yapışması ile oluşan
taşlar
|
Volkanizma |
Magmanın
yer kabuğu içine sokulması veya yeryüzüne doğru yükselmesi süreci
|
Yanardağ |
Magmanın
yer içinden yüzeye çıktığı veya geçmişte çıkmış olduğu, genellikle koni
biçiminde, tepesinde bir püskürme ağzı bulunan dağ,
|
|||
Yarma vadi |
Akarsuyun,
iki düzlük arasında bulunan sert kütleyi derinlemesine aşındırması sonucunda
oluşan vadidir.
|
|||
Yayla |
Yaz
aylarında hayvan otlatmak veya tarımsal faaliyette bulunmak amacıyla gidilen
geçici yerleşmeler
|
|||
Yeniay |
Ay’ ın
dünyadan görülen yüzünün tümüyle karanlık olması
|
|||
Yer çekimi |
Yer
kütlesinin çekimi etkisiyle bir cismin, türlü bölümlerine uygulanan güçlerin
bileşkesi,
|
|||
Yer çekimi ivmesi |
Serbest
düşme hareketi yapan cisimlerin sahip oldukları ivme.
|
|||
Yer kabuğu |
Dünya'nın
30-40 km kalınlıktaki dış kabuğu
|
|||
Yerel saat |
Bir
noktada Güneş'in gökyüzündeki konumuna göre belirlenen saat
|
|||
Yerli kaya gölleri |
Göl
çanağının çeşitli nedenlerle ana kaya üzerinde oluşturduğu göller
|
|||
Yerlikaya |
Anakaya.
|
|||
Yıldırım |
Gök
gürültüsü ve şimşekle görülen, hava ile yer arasındaki elektrik boşalması,
|
|||
Yıldız |
Geceleri
gökte görülen ışıklı cisimlerden her biri.
|
|||
Yoğunlaşma |
Atmosferdeki
su buharının gaz halden sıvı ya da katı hale geçmesi
|
|||
Yörünge |
Bir gök
cisminin hareketi süresince izlediği yol.
|
|||
Zemheri |
Kara kış
|
|||
Ziraat |
Tarım
|
|||
Zoocoğrafya |
Hayvan
coğrafyası
|
|||
Zooloji |
Hayvan
bilimi
|
|||
Zooplankton |
Hayvanlardan
oluşan plankton
|
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)